Jak wykazaliśmy w ostatnim artykule, wizualizacja danych pozwala na lepsze ich zrozumienie, przyspiesza podejmowanie decyzji, pozwala lepiej pamiętać informacje, poprawia komunikację i robi niezłe wrażenie na prezentacjach. Najpopularniejszą metodą wizualizacji danych są wykresy. W tym artykule przedstawimy zarówno te najczęściej stosowane, jak i te mniej znane. Podpowiemy, jakie dane warto na nich przedstawiać oraz na jakie błędy uważać przy ich interpretacji. Zaczniemy jednak od ogólnych wytycznych dotyczących tego, jak tworzyć wykresy, aby odbiorca skupiał się na ich treści, a nie na formie. Innymi słowy – żeby były bardziej zrozumiałe.

Dobre praktyki tworzenia wykresów

Chociaż wykresy mają ułatwić nam przetwarzanie danych, to nierzadko sprawiają czytającym pewne problemy. Okazuje się, że niektórzy mają tendencję do zwracania uwagi nie na kluczowe elementy wizualizacji, ale na mniej istotne części (np. przypadki odstające, używane kolory itp.). Co więcej, często, aby wywrzeć większe wrażenie na odbiorcach, osoby przedstawiające dane celowo manipulują wykresami. W jaki sposób? Aby różnice przedstawione w formie graficznej wydawały się znaczne, mimo że same dane o tym nie świadczą. 

Zalecenia GUS

Z powyższych względów można stwierdzić, że potrzebne są jakieś reguły, którymi powinniśmy kierować się przy tworzeniu wykresów. Taki zestaw dobrych praktyk opracował Główny Urząd Statystyczny w swojej publikacji [1]. Jakie zatem powinny być wykresy według GUS? 

• Mają charakteryzować się prostotą, atrakcyjną formą i krótkim opisem, 
• tytuł wykresu ma jednoznacznie definiować jego tematykę, 
• informacje mają być przedstawiane jasno i precyzyjnie. Nie mogą wprowadzać w błąd, 
• osie powinny być prawidłowo oznaczone, 
• powinno ograniczać się liczbę prezentowanych elementów dla zwiększenia czytelności, 
• rodzaj wykresu powinien być odpowiednio dobrany do danych, 
• należy unikać zbyt wielu kolorów, 
• jeżeli chcemy zwrócić uwagę na jeden, konkretny element, można wyróżnić go kolorem, 
• nie zaleca się stosowania wykresów 3D (bo jak pokazują badania [3] są one trudne w interpretacji. 

Podstawowe rodzaje wykresów 

Istnieje wiele rodzajów wykresów, które pozwalają wizualizować wyniki To który z nich wybierzemy, zależy przede wszystkim od danych, jakie posiadamy. Poniżej przestawimy najczęściej stosowane, a przyszłości opiszemy również te mniej typowe. 

Wykresy liniowe 

Przedstawiają one szeregi liczbowe za pomocą, jak sama nazwa wskazuje, linii w układzie współrzędnych. Pokazujemy na nich najczęściej tzw. zmienne ciągłe w czasie. Dobrym przykładem jest temperatura powietrza czy liczba ludności. W biznesie może to być na przykład dochód osiągany w każdym kolejnym miesiącu. Może to być również wydajność pracownika czy maszyny każdego dnia lub liczba aktywnych klientów tygodniowo. 

Wykresy słupkowe

Są bardzo podobne do wykresów liniowych. Różnią się jednak sposobem ukazywania danych. Składają się z poziomych lub pionowych słupków. Im wyższy słupek, tym większą wartość pokazuje. Tę można wyczytać z osi lub z etykiety danych znajdującej się przy słupku. Uznaje się, że w przypadku tego rodzaju wykresów dobrze jest pokazywać na nim dane skokowe oraz częstość występowania jakiegoś zjawiska. Przykładowo mogą to być dane o liczbie zgłoszonych incydentów czy wypadków lub rozkład wyników na skali satysfakcji klienta. 

Wykres punktowy

Alternatywną dla wykresu słupkowego jest wykres punktowy. Pokazuje on, za pomocą znaczników, wartości na osi XY. Dzięki temu, że nie tworzymy ani linii, ani słupków czy kolumn, pozwala on na umieszczenie w nim większej ilości danych. Często jest stosowany w pracach naukowych, ponieważ pozwala na dostrzeżenie zależności między zmiennymi. 

Na jednym wykresie można wykorzystać więcej niż jeden znacznik (np. +, o), przez co będzie można zwizualizować kilka informacji, a wykres nadal będzie wyglądał czytelnie. 

Wykresy kołowe

Służą przede wszystkim do pokazania rozkładu procentowego jakiegoś zjawiska w całym zbiorze. Jednak, jak się okazuje, nie są one łatwe w interpretacji jeżeli znajduje się na nich zbyt wiele kategorii. Dobrą praktyką jest pokazywanie na nich wyników dla dwóch zmiennych np. dla kobiet i mężczyzn. Każda dodatkowa kategoria powoduje, że trudniej wyciągnąć z nich sensowne wnioski. Zamiast wykresów kołowych można wykorzystać słupkowe. Są znacznie łatwiejsze w interpretacji. 

Wykres lejkowy

Wykres lejkowy służy do prezentowania danych w formie hierarchicznej. Składa się on z trapezów ustawionych jeden na drugim, z których każdy reprezentuje wartość określonej kategorii. Im wyżej na wykresie, tym mniej elementów jest w danej kategorii. 

Wykres lejkowy często stosuje się w analizie sprzedaży, gdzie pozwala on na przedstawienie procesu od etapu pozyskiwania klientów do finalizacji transakcji.

Dzięki temu przedsiębiorcy mogą zidentyfikować słabe punkty w procesie sprzedaży i zoptymalizować go, aby zwiększyć skuteczność i zyski. Wykres ten jest szczególnie przydatny w przypadku skomplikowanych procesów sprzedaży, gdzie każdy etap ma duże znaczenie dla końcowego wyniku. Wykresy tego rodzaju mogą być również być stosowane w innych dziedzinach, takich jak np. rekrutacja pracowników, gdzie pozwalają na przedstawienie procesu rekrutacji od momentu ogłoszenia oferty pracy do finalizacji zatrudnienia. Jest to więc narzędzie wizualizacyjne, które pozwala na prostą i czytelną prezentację danych hierarchicznych, co ułatwia szybkie i skuteczne podejmowanie decyzji.

Można za jego pomocą pokazywać również dane liczbowe. Przykładowo wyniki sprzedaży w poszczególnych regionach. Największy trapez będzie reprezentowany przez najlepszy obszar pod względem dochodów. 

Wykres radarowy

Wykres radarowy (znany jest również jako wykres gwiazdki), to rodzaj wykresu, który pozwala na prezentację wielu zmiennych jednocześnie. Składa się z kilku osi wychodzących z jednego punktu i przedstawia różne zmienne na każdej osi. Linie łączące punkty na wykresie tworzą wielokąt, który reprezentuje całość danych.

Wykres radarowy często stosowany jest w biznesie do prezentacji wyników badań lub porównywania kilku zmiennych jednocześnie. Może również być wykorzystywany w sporządzaniu profilu klienta lub analizie konkurencji, gdyż umożliwia porównanie wielu kryteriów jednocześnie.

Wykres gwiazdki jest szczególnie przydatny w przypadku, gdy istnieją znaczące różnice w wartościach pomiędzy prezentowanymi zmiennymi. Dzięki temu łatwiej zauważyć różnice i zidentyfikować miejsca, które wymagają uwagi lub poprawy. 

Wykresy zaawansowane

Z powyżej opisanymi wykresami spotykamy się niemal codziennie. Jednak istnieją też bardziej specyficzne metody wizualizacji danych. Te używane są w konkretnych przypadkach i kontekstach. Poznajmy kilka z nich

Wykres pudełkowy

Zwany inaczej skrzynkowym, używa się go najczęściej w analizie statystycznej. Kiedy zbieramy dane na przykład odnośnie satysfakcji klienta, możemy ich wyniki, za konkretny okres, pokazać używając tego wykresu. Na jednym wykresie znajduje się kilka, przydatnych do interpretacji, informacji. Po pierwsze zobaczymy na nim medianę, czyli wartość, która rozdziela uzyskane wyniki na pół. Oznacza to, że 50% osób z badanej grupy wskazało ocenę wyższą niż wartość mediany, a 50% wartość niższą. Ponadto pokazuje tzw. kwartyle, czyli podział danych na 4 części, po 25%. Pierwszy kwartyl (Q1) to wartość, poniżej której znajduje się 25% obserwacji. Drugi kwartyl (Q2) to wartość, która odpowiada medianie — poniżej niej znajduje się 50% obserwacji. Trzeci kwartyl (Q3) to wartość, poniżej której znajduje się 75% obserwacji.  Głowna część wykresu, tzw. pudełko, wskazuje zakres między Q1 a Q3. Dodatkowo ten rodzaj wykresu ma jeszcze jeden element — wąsy. Te wskazują wartości minimalne i maksymalne. 

Wykresy skrzynkowe – użycie 

Dzięki wykresowi pudełkowemu, analitycy są w stanie łatwo zidentyfikować wartości odstające i anomalie, które mogą być istotne w analizie statystycznej. Wykres ten pozwala na szybkie wizualne porównanie rozkładów danych między grupami, co ułatwia identyfikację ewentualnych trendów lub różnic w wynikach. Jest to szczególnie ważne w przypadku badań porównawczych lub analizy danych w kontekście procesów biznesowych lub rynkowych.

Warto również zauważyć, że wykres pudełkowy jest jednym z najłatwiejszych do interpretacji wykresów statystycznych, co czyni go popularnym narzędziem zarówno w środowisku naukowym, jak i biznesowym. Dzięki temu, że jest stosunkowo prosty w obsłudze, wykres pudełkowy może być używany przez różne osoby, niezależnie od ich poziomu zaawansowania w analizie danych.

Histogram

Kolejnym wykresem przydatnym w analizie statystycznej jest histogram. Służy on do przedstawiania rozkładu częstości występowania danych w przedziale liczbowym. Składa się z prostokątów, których wysokość odpowiada liczbie wystąpień danych w określonym przedziale, a na osi poziomej umieszcza się przedziały liczbowe. Histogram jest bardzo przydatnym narzędziem w analizie danych, ponieważ pozwala na łatwe zobrazowanie rozkładu wartości i wykrycie ewentualnych anomalii lub skupień danych. Jest szeroko stosowany w różnych dziedzinach, takich jak nauka, biznes czy medycyna, aby pomóc w podejmowaniu trafnych decyzji na podstawie danych. 

Brzmi skomplikowanie? To może przykład?

Wyobraź sobie, że chcesz zobaczyć, jak wyglądają dane z badania satysfakcji pracowników. Możesz przedstawić je na opisanym wyżej wykresie pudełkowym – będzie to świetna decyzja. Jednak jeśli, chcesz sprawdzić, ile osób  z poszczególnych przedziałałów wystawiło należna do nich ocenę, użyjesz do tego histogramu. Czyli na osi X (tej poziomej) oznaczysz przedziały: od 0 do 3, od 4 do 6, od 7 do 10. A na osi Y (tej pionowej) wskażesz liczbę osób, która wskazała odpowiedź, z konkretnego przedziału. A ponieważ wizualizacja danych pomaga w zrozumieniu, zobacz poniższy przykład. 

Wykres świecowy

To wykres, który pewnie znają nieźle osoby, które grają na giełdzie. Wykresy świecowe to popularny rodzaj wykresów stosowany w analizie finansowej. Składają się one ze „świec”, które reprezentują zmienność ceny danego instrumentu finansowego (np. akcji)  w określonym przedziale czasowym, np. jeden dzień lub jedna godzina. Każda świeca składa się z ciała i dwóch „cieni”. Ciało reprezentuje zakres pomiędzy ceną otwarcia a zamknięcia danego instrumentu w określonym przedziale czasowym, natomiast cienie obrazują wahania cen w tym czasie. Wykresy świecowe pozwalają na łatwe zidentyfikowanie trendów i punktów zwrotnych na rynku, a także na ocenę siły popytu i podaży na danym instrumencie finansowym. Są one stosowane w analizie technicznej, aby pomóc w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych na podstawie danych rynkowych.

Wykres wodospadowy

Wykres wodospadowy, zwany również wykresem kaskadowym, to rodzaj wykresu, który jest szczególnie przydatny do analizy zmian w jakimś procesie lub zjawisku. Na wykresie tym dane są przedstawione w formie kolejnych „kroków” lub „stopni”, które reprezentują zmianę danej wartości w określonym momencie lub dla określonej grupy. Kolejne „kroki” zwykle są przedstawione jako pionowe słupki. 

Wykres wodospadowy jest szczególnie przydatny w biznesie, gdzie może być stosowany do analizy zmian w budżecie lub kosztach produkcji. Może on pomóc w zidentyfikowaniu głównych źródeł kosztów lub przychodów i określeniu, jakie czynniki wpłynęły na ich zmiany w określonym czasie. Jest to narzędzie, które pozwala na szybkie i efektywne porównanie różnych elementów, a także łatwe zidentyfikowanie tych, które generują największe korzyści lub straty. Wykres wodospadowy jest również stosowany w naukach społecznych, aby zobrazować zmiany w populacji, strukturze społecznej lub stopniu zadowolenia z pracy.

Wykresy jako wizualizacje danych — podsumowanie

Powyżej przedstawiliśmy najważniejsze i najczęściej stosowane wykresy. Mamy nadzieję, że dzięki lekturze naszego artykułu będziecie wiedzieć, jakie wykresy stosować i jakie dane na nich przedstawiać.

Aby dobrze interpretować dane, warto często do nich zaglądać. Dzięki temu uczymy się automatycznie i szybko wyciągać wnioski i zwracać uwagę na najważniejsze aspekty danego wykresu. 

Wizualizuj i podejmuj decyzje

Jeżeli uważasz, że wizualizacja danych zabiera za dużo czasu lub jeśli jeszcze nie gromadzisz danych, to napisz do nas i poznaj Kokpit Zarządzania Biznesem. Jest to narzędzie, które sprawi, że będziesz miał(a) dostęp do najważniejszych danych i KPI Twojego przedsiębiorstwa w kilkanaście sekund. Będziesz mógł(a) podejmować decyzje szybciej i będą one bardziej trafne. Kokpit Zarządzania Biznesem pomoże też w motywowaniu pracowników, a Tobie na zajęcie się doglądaniem strategii firmy.

Nie wahaj się i umów się na bezpłatne konsultacje.  

Źródła: 

[1] Graficzna prezentacja danych statystycznych. Wykresy, mapy, GIS 

[2] Piotrowicz, K., & Gwosdz, K. (2016). Wykonanie oraz czytanie tabel i wykresów.

[3] Stolińska, A., & Bartkowski, M. (2018). Analiza procesu percepcji danych przedstawianych na wykresach. Edukacja-Technika-Informatyka, 9(2), 56-62.

Zobacz także: 

Które kluczowe wskaźniki efektywności powinien śledzić dyrektor finansowy?